Diagnostyka i leczenie zespołu policystycznych jajników (PCOS)

Co to jest zespół policystycznych jajników (PCOS)?

Zespół policystycznych jajników to zaburzenie hormonalne, które wpływa na funkcjonowanie jajników. Główna cecha PCOS to nieprawidłowe dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, które prowadzi do powstawania na jajnikach wielu drobnych torbieli (pęcherzyków wypełnionych płynem). Kobiety z PCOS często mają nieregularne miesiączki, nadmiar męskich hormonów (androgenów) oraz problemy z owulacją, co może utrudniać zajście w ciążę.

PCOS wiąże się również z insulinoopornością, co oznacza, że organizm nie reaguje prawidłowo na insulinę. W efekcie może dojść do rozwoju cukrzycy typu 2, nadwagi, a także problemów z sercem i naczyniami krwionośnymi.

Zespół policystycznych jajników — przyczyny

Przyczyny powstawania PCOS nie są jednoznacznie rozpoznane, jednak badania wskazują, że na rozwój schorzenia mogą mieć wpływ czynniki genetyczne i środowiskowe. Niektóre z możliwych przyczyn to:

• Dziedziczność – PCOS może mieć podłoże genetyczne. Jeżeli w rodzinie występują przypadki tego schorzenia, istnieje większe ryzyko, że choroba rozwinie się także u kolejnych pokoleń.
• Insulinooporność – wiele kobiet z PCOS ma podwyższony poziom insuliny, co z kolei powoduje nadmierną produkcję androgenów (męskich hormonów). Nadmiar insuliny może również prowadzić do przyrostu masy ciała, co dodatkowo zaostrza objawy PCOS.
• Nierównowaga hormonalna – PCOS często jest wynikiem złożonych zaburzeń hormonalnych, w tym podwyższonych poziomów androgenów, prolaktyny oraz nieprawidłowego funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-jajnik.

Zespół policystycznych jajników — objawy

Objawy PCOS mogą się różnić w zależności od kobiety, a nasilenie symptomów może się zmieniać na różnych etapach życia.

Do najczęstszych objawów PCOS należą:

• Nieregularne miesiączki – nieregularność cyklu miesiączkowego, rzadkie miesiączki (oligomenorrhea) lub ich brak (amenorrhea) to główne objawy PCOS.
• Hirsutyzm – nadmierne owłosienie ciała, zwłaszcza na twarzy, klatce piersiowej, plecach i brzuchu, jest skutkiem podwyższonego poziomu androgenów.
• Trądzik – PCOS często prowadzi do powstawania trądziku, który może być trudny do leczenia.
• Łysienie androgenowe – utrata włosów na głowie przypominająca męski typ łysienia to kolejny skutek nadmiaru androgenów.
• Przyrost masy ciała – u wielu kobiet z PCOS występuje otyłość, zwłaszcza typu brzusznego, co wynika z insulinooporności.\
• Problemy z płodnością – brak owulacji lub jej rzadkie występowanie prowadzi do trudności z zajściem w ciążę.
• Ciemne przebarwienia skóry – niektóre kobiety z PCOS mogą mieć ciemne plamy na skórze, szczególnie w fałdach ciała, co jest wynikiem insulinooporności.

Jak wykryć zespół policystycznych jajników? Jakie badania należy wykonać?

Diagnoza PCOS opiera się na trzech głównych kryteriach, zwanych kryteriami Rotterdamskimi. Aby zdiagnozować PCOS, kobieta musi spełniać co najmniej dwa z trzech poniższych kryteriów: nieregularne miesiączki lub brak miesiączek, nadmierna produkcja androgenów (potwierdzona klinicznie lub laboratoryjnie, np. hirsutyzm, trądzik), policystyczne jajniki (potwierdzona w badaniu USG obecność więcej niż 12 pęcherzyków w jednym jajniku).

Do badań diagnostycznych stosowanych w przypadku PCOS należą:

• Badania hormonalne – w celu oceny poziomu hormonów, takich jak testosteron, DHEA-S, FSH, LH i prolaktyna.
• USG transwaginalne – badanie ultrasonograficzne oceniające wielkość jajników oraz liczbę obecnych pęcherzyków.
• Testy na insulinooporność – ocena poziomu glukozy na czczo oraz test obciążenia glukozą mogą pomóc w wykryciu insulinooporności.
• Badania laboratoryjne – obejmujące lipidogram i wskaźniki metaboliczne, aby ocenić ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy.

Czy zespół policystycznych jajników jest uleczalny?

PCOS to choroba przewlekła, wymagająca długoterminowego monitorowania i leczenia, które może obejmować zarówno zmiany w stylu życia, jak i farmakoterapię. Zespół policystycznych jajników nie jest w pełni uleczalny, jednak odpowiednie leczenie może skutecznie złagodzić objawy i poprawić jakość życia kobiety.

Jak leczyć zespół policystycznych jajników?

Leczenie PCOS zależy od indywidualnych objawów i planów życiowych pacjentki, w tym również od tego, czy planuje zajście w ciążę. Terapia PCOS koncentruje się na kontroli objawów oraz zapobieganiu długoterminowym powikłaniom, takim jak cukrzyca typu 2 i choroby serca.

• Zmiany stylu życia – utrata masy ciała może znacznie poprawić regularność owulacji oraz zmniejszyć objawy, takie jak hirsutyzm i trądzik. Zaleca się regularną aktywność fizyczną oraz dietę bogatą w białko, warzywa i owoce i ubogą w węglowodany proste.
• Farmakoterapia;
  • leki stymulujące owulacje (w przypadku kobiet starających się o ciążę, mogą być stosowane leki takie jak Klomifen czy Letrozol, które wspomagają owulacje)
  • leki antykoncepcyjne (doustne środki antykoncepcyjne pomagają regulować cykl miesiączkowy i zmniejszać poziom androgenów),
  • metformina (stosowana w przypadku insulinooporności, pomaga regulować poziom glukozy we krwi),
• Interwencje chirurgiczne – w niektórych przypadkach wykonuje się zabiegi chirurgiczne, takie jak;
• Drilling jajników (laparoskopowe, kilkukrotne nakłucie jajników przeprowadzane niemal wyłącznie u młodych kobiet, z wysoką rezerwą jajnikową), który ma na celu stymulowanie owulacji.
• Kauteryzacja jajników — to nakłucie/usunięcie nieprawidłowych torbieli w jajniku przy pomocy elektrokoagulacji, ma na celu przywrócenie miesiączkowania, a tym samym zwiększa szanse na wystąpienie owulacji
• Klinowa resekcja jajników -usunięcie części jajnika, na której znajduje się torbiel. Ma na celu przywrócenie owulacji. Metoda ta rzadko już stosowana ze względu na powikłania np. zrosty.

Ile trwa leczenie zespołu policystycznych jajników?

Czas trwania leczenia PCOS zależy od objawów oraz odpowiedzi organizmu na terapię. Niektóre kobiety mogą zauważyć poprawę po kilku miesiącach leczenia, jednak w przypadku PCOS konieczne jest długoterminowe monitorowanie i zarządzanie schorzeniem. Leczenie może być dostosowywane w miarę zmieniających się objawów i potrzeb pacjentki, zwłaszcza w kontekście planowania ciąży.

Diagnoza i leczenie PCOS — podsumowanie

Zespół policystycznych jajników to schorzenie, które wpływa na zdrowie hormonalne, metaboliczne i reprodukcyjne oraz psychiczne kobiet. Choć nie jest w pełni uleczalne, odpowiednio zaplanowana terapia i zmiany stylu życia mogą znacznie poprawić jakość życia kobiety z PCOS oraz zmniejszyć ryzyko długoterminowych powikłań. Kluczową rolę odgrywa wczesna diagnoza oraz regularne monitorowanie stanu zdrowia, aby skutecznie zarządzać PCOS i minimalizować jego negatywne skutki.

W przypadku planowania ciąży bardzo ważne jest również wsparcie psychiczne ze strony partnera życiowego.

Celem treści zamieszczonych na www.drherbich.eu jest edukacja czytelniczek, która w zamierzeniu ma ułatwić im rozmowę z lekarzem. Zawarte w serwisie internetowym informacje nigdy nie mogą jednak zastąpić konsultacji lekarskiej. Nigdy też nie należy korzystać z zamieszczonych wskazówek bez zasięgnięcia porady lekarza. Właściciel strony www.drherbich.eu nie ponosi odpowiedzialności za żadne działania podjęte na podstawie zawartych na niej treści.