Pessaroterapia w ginekologii

Wprowadzenie do pessaroterapii w ginekologii

Pessaroterapia to nieinwazyjna metoda leczenia zaburzeń statyki narządów rodnych (POP) oraz wysiłkowego nietrzymania moczu (SUI). Polega na stosowaniu pessara – wyrobu medycznego umieszczanego w pochwie w celu wsparcia narządów miednicy mniejszej (macicy, pęcherza moczowego, odbytnicy). Jest skuteczna w różnych grupach wiekowych i stadiach zaburzeń statyki narządów rodnych, poprawiając jakość życia pacjentek. Metoda ta jest szczególnie ceniona ze względu na swoją odwracalność, możliwość indywidualnego dopasowania oraz minimalne ryzyko w porównaniu z zabiegami chirurgicznymi.

Pessaroterapia znajduje zastosowanie zarówno w leczeniu krótkoterminowym (np. po porodzie), jak i długoterminowym (np. u kobiet po menopauzie z przeciwwskazaniami do operacji). Może być również stosowana jako terapia wspomagająca przed lub po zabiegach chirurgicznych. Kluczowe jest odpowiednie dopasowanie pessara, stosowanie kremów, edukacja pacjentki oraz regularne kontrole, aby zapewnić skuteczność i bezpieczeństwo terapii.

Objawy zaburzeń statyki narządów rodnych i wysiłkowego nietrzymania moczu

Objawy POP i wysiłkowego nietrzymania moczu (SUI) znacząco wpływają na jakość życia pacjentek, dlatego ich wczesna identyfikacja jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Poniżej przedstawiono szczegółową listę objawów, przy których warto rozważyć pessaroterapię:

OBJAW	OPIS
Uczucie pełności w pochwie	Opisywane jako „ciężkość” lub obecność obcego ciała, nasilające się w ciągu dnia, ustępujące w nocy.
Ucisk lub dyskomfort przy siedzeniu	Nasila się podczas długotrwałego siedzenia lub stania, utrudniając codzienne czynności.
Ból w obrębie miednicy	Promieniuje do podbrzusza, okolicy krzyżowej lub lędźwiowej, nasilany aktywnością fizyczną (np. chodzeniem, podnoszeniem ciężarów).
Zaburzenia mikcji	Trudności z opróżnianiem pęcherza, uczucie niepełnego opróżnienia, nawracające infekcje dróg moczowych.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu	Gubienie moczu podczas kaszlu, śmiechu, podnoszenia ciężarów lub aktywności fizycznej.
Widoczne wypadanie narządów	W zaawansowanych stadiach (III–IV POP-Q) pacjentki zgłaszają widoczny „guz” w okolicy sromu, powodujący dyskomfort fizyczny i psychiczny.
Objawy parcia na pęcherz	Uczucie parcia, częstomocz, dyskomfort podczas siedzenia.

UWAGI KLINICZNE:
Ginekolog powinien ocenić nasilenie objawów w kontekście codziennych aktywności pacjentki, aby dostosować terapię. W przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu warto przeprowadzić test kaszlowy podczas badania, aby potwierdzić wyciek moczu. Objawy te są szczegółowo omawiane w kontekście diagnostyki w sekcji 3.

Diagnostyka i kwalifikacja do pessaroterapii

Diagnostyka zaburzeń statyki narządów rodnych wymaga dokładnego zebrania danych klinicznych i oceny stanu pacjentki, aby zapewnić bezpieczne i skuteczne zastosowanie pessaroterapii. Proces ten obejmuje wywiad medyczny, badanie fizykalne oraz badania uzupełniające.

Wywiad medyczny

Wywiad dostarcza informacji niezbędnych do oceny ryzyka zaburzeń statyki narządów rodnych i doboru terapii. Powinien obejmować:

• Ciąże i porody: 
  Liczba ciąż, rodzaj porodów (naturalne, cesarskie cięcie), komplikacje porodowe (np. urazy krocza, porody zabiegowe), waga urodzeniowa dzieci (>4 kg zwiększa ryzyko POP).
• Menopauza: 
  Objawy suchości pochwy, atrofii śluzówki, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) lub miejscowych estrogenów (np. estriol, estradiol) w celu poprawy elastyczności śluzówki. Regularne stosowanie niehormonalnych preparatów nawilżających (np. z kwasem hialuronowym, mlekowym, izoflawonami, kolagenem lub cynkiem) wspiera regenerację pochwy.
• Aktualne dolegliwości: 
  Uczucie ucisku, „ciężkości” w pochwie, ból w dole brzucha, wysiłkowe nietrzymanie moczu, widoczne wypadanie narządów, zaburzenia mikcji lub defekacji (patrz sekcja 2).
• Historia chorób: 
  Przebyte operacje ginekologiczne lub urologiczne, choroby współistniejące (np. otyłość, przewlekłe zaparcia, choroby autoimmunologiczne), choroby onkologiczne.

Badanie fizykalne

Badanie przeprowadzane na fotelu ginekologicznym z użyciem wziernika obejmuje:

• Ocena stanu pochwy i szyjki macicy pod kątem atrofii, infekcji lub patologii.
• Dynamiczna ocena ruchomości narządów miednicy mniejszej (macicy, pęcherza moczowego, odbytnicy) podczas parcia, kaszlu lub zmiany pozycji, według skali POP-Q:
  • Stopień 0:  Prawidłowe ułożenie narządów.
  • Stopień I:   Łagodne obniżenie, narządy powyżej połowy długości pochwy.
  • Stopień II: Obniżenie do poziomu wejścia do pochwy.
  • Stopień III: Wypadanie poza wejście do pochwy.
  • Stopień IV: Całkowite wypadanie poza srom.

Poniższa Ilustracja przedstawia ułożenie macicy od prawidłowego stanu (stopień 0 POP-Q), przez kolejne etapy obniżenia (stopnie 1–2), aż do pełnego wypadania macicy (stopnie 3–4).

Poniższa Ilustracja przedstawia ułożenie pęcherza moczowego od prawidłowego stanu (stopień 0 POP-Q), przez kolejne etapy obniżenia (stopnie 1–2), aż do pełnego wypadania macicy (stopnie 3–4).

Poniższa Ilustracja przedstawia ułożenie odbytnicy od prawidłowego stanu (stopień 0 POP-Q), przez kolejne etapy obniżenia (stopnie 1–2), aż do pełnego wypadania macicy (stopnie 3–4).

Poniższa Ilustracja przedstawia ułożenie szczytu pochwy po histerektomii od prawidłowego stanu (stopień 0 POP-Q), przez kolejne etapy obniżenia (stopnie 1–2), aż do pełnego wypadania macicy (stopnie 3–4).

Badania uzupełniające

• Ultrasonografia (USG) ocenia macicę, jajniki i pęcherz moczowy, wykluczając patologie (np. mięśniaki, torbiele, zmiany endometrialne).
• Badania mikrobiologiczne w przypadku podejrzenia infekcji.
• Cytologia i biopsja w razie podejrzenia zmian onkologicznych.

Kwalifikacja do pessaroterapii

Kwalifikacja opiera się na stanie zdrowia, wieku i objawach (patrz sekcja 2). Kluczowe grupy pacjentek to:

• Kobiety w wieku rozrodczym (stadia I–II POP-Q):
  Zaleca się łączenie pessaroterapii z ćwiczeniami Kegla, aby wzmocnić mięśnie dna miednicy. Wczesna interwencja może zapobiec progresji POP, poprawiając jakość życia. Terapia trwa od 3 do 12 miesięcy, z możliwością przedłużenia w zależności od efektów terapii.
• Kobiety w wieku rozrodczym (stadia III–IV POP-Q): 
  U kobiet w wieku rozrodczym stadia III–IV POP-Q występują bardzo rzadko. W takich przypadkach pessaroterapia może być stosowana długoterminowo jako alternatywa dla operacji, szczególnie u kobiet planujących ciążę. Decyzja o operacji zależy od planów reprodukcyjnych i stylu życia.
• Kobiety po menopauzie (stadia I–II POP-Q):
  Pessaroterapia łagodzi objawy. W przypadku atrofii pochwy stosuje się miejscowe estrogeny lub preparaty nawilżające. Zastosowanie pessaroterapii w I lub II stadium może spowolnić dalszy rozwój schorzenia.
• Kobiety po menopauzie (stadia III–IV POP-Q):
  Pessaroterapia jest metodą pierwszego wyboru przy przeciwwskazaniach do operacji (np. choroby serca, cukrzyca) lub u kobiet preferujących leczenie niechirurgiczne. Długoterminowe stosowanie pessara skutecznie łagodzi objawy, a przy odpowiednim dopasowaniu i regularnych kontrolach zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak podrażnienia, otarcia lub owrzodzenia błony śluzowej pochwy.

Przeciwskazania do pessaroterapii

PRZECIWWSKAZANIA	SZCZEGÓŁY
Nowotwory	Potwierdzony/podejrzewany rak szyjki macicy, trzonu macicy, endometrium.
Niewyjaśnione krwawienia	Mogą wskazywać na patologie (np. rak endometrium), wymagają diagnostyki.
Aktywne infekcje	Np. bakteryjne zapalenie pochwy, kandydoza; muszą być wyleczone przed terapią.
Ciężka atrofia pochwy	Wymaga wstępnego leczenia estrogenami lub lubrykantami.
Brak współpracy pacjentki	Np. trudności z samodzielnym zarządzaniem pessearem z powodu zaburzeń psychicznych.

UWAGI KLINICZNE:
Przed założeniem pessara należy wykluczyć patologie onkologiczne (np. cytologia, USG) oraz wyleczyć infekcje lub atrofię pochwy. Stały kontakt z pacjentką umożliwia ocenę jej zdolności do przestrzegania zaleceń.

Wskazania do pessaroterapii

Pessaroterapia jest wskazana w leczeniu POP i Wysiłkowego nietrzymania moczu SUI, zapewniając skuteczne leczenie dla pacjentek w różnych grupach wiekowych i stadiach zaawansowania schorzenia. Objawy kwalifikujące do terapii zostały szczegółowo opisane w sekcji 2.

Wskazania kliniczne

• POP (stadia I–IV POP-Q) macicy, pęcherza moczowego, odbytnicy:
  Redukuje objawy (ucisk, ból, dyskomfort, „ciężkość”, trudności w poruszaniu się), poprawiając komfort życia. Skuteczność wynosi 70–90% (van der Vaart et al., 2021).
• Wysiłkowe nietrzymanie moczu (SUI):
  Pessaroterapia stabilizuje cewkę moczową, zmniejszając lub eliminując wyciek moczu podczas wysiłku (np. kaszel, kichanie), poprawiając jakość życia pacjentek (van der Vaart et al., 2021).
• Wsparcie poporodowe: 
  Pessaroterapia stosowana jest u kobiet z łagodnym obniżeniem narządów miednicy mniejszej (stadia I–II POP-Q) po porodzie, łagodząc objawy, takie jak dyskomfort w kroczu lub poczucie niestabilności w obrębie miednicy.Terapia rozpoczyna się zwykle po okresie połogu (6–8 tygodni po porodzie) i trwa od kilku miesięcy do roku lub dłużej, w zależności od odpowiedzi klinicznej
  Przy stadiach III–IV POP-Q pessaroterapia może być stosowana długoterminowo jako alternatywa dla operacji, szczególnie u kobiet planujących ciążę. Terapia rozpoczyna się zwykle po okresie połogu (6–8 tygodni po porodzie) i może trwać wiele lat, w zależności od odpowiedzi klinicznej i decyzji pacjentki dotyczącej ewentualnego leczenia operacyjnego.
• Pessaroterapia jako przygotowanie do operacji
  Pessaroterapia jako przygotowanie do operacji (np. sakrokolpopeksja, kolporafia) jest skuteczną metodą poprawy stanu śluzówki i stabilizacji anatomii narządów miednicy przed planowanym zabiegiem. Wspomaga ją stosowanie miejscowych estrogenów (np. estriol) przez 2–4 tygodnie, co zwiększa elastyczność śluzówki. Terapia stabilizuje narządy, zmniejsza zastoje krwi i pomaga ocenić ryzyko nietrzymania moczu (SUI) po zabiegu. Kluczowe jest regularne wyjmowanie pessara z użyciem lubrykantów, aby uniknąć podrażnień, oraz monitorowanie śluzówki i mikrobiologii w celu zapobiegania infekcjom.
• Leczenie wspomagające po operacji: 
  W wybranych przypadkach pessaroterapia może uzupełniać terapię po nieudanych operacjach wypadania narządów miednicy (POP), łagodząc objawy, takie jak dyskomfort lub uczucie ucisku, w połączeniu z fizjoterapią. Może być stosowana długoterminowo, przez okres od kilku miesięcy do kilku lat, w zależności od poprawy objawów i stanu tkanek, z regularnymi kontrolami ginekologicznymi
• Objawy parcia na pęcherz: 
  Redukuje ucisk na pęcherz, poprawiając objawy (parcie, częstomocz, dyskomfort) w 40–50% przypadków (Adams et al., 2019).

Wskazania pessaroterapii dla grup pacjentek

Grupa pacjentek	Stopień POP-Q	Wskazania
Kobiety w wieku rozrodczym	I-II	W połączeniu z fizjoterapią (np. ćwiczenia Kegla) łagodzi objawy POP, poprawia jakość życia i może spowolnić progresję POP. Zachowuje płodność, stosowana po indywidualnej ocenie.
Kobiety w wieku rozrodczym	III-IV	U kobiet w wieku rozrodczym stadia III–IV POP-Q występują bardzo rzadko. Pessaroterapia to alternatywa dla operacji u kobiet planujących ciążę lub z przeciwwskazaniami do zabiegu. Łagodzi objawy, wymaga nadzoru specjalisty.
Kobiety po menopauzie	I-II	Łagodzi objawy POP, może spowolnić progresję. Przy atrofii pochwy zaleca się miejscowe estrogeny lub preparaty nawilżające, stosowana po ocenie specjalisty.
Kobiety po menopauzie	III-IV	Metoda pierwszego wyboru przy przeciwwskazaniach do operacji (np. choroby serca, cukrzyca) lub dla preferujących leczenie niechirurgiczne. Długoterminowo łagodzi objawy, zmniejsza ryzyko powikłań (np. podrażnienia, otarcia, owrzodzenia pochwy) przy odpowiednim dopasowaniu i kontrolach.
Kobiety po porodzie	I-II	Stosowana pod kontrolą specjalisty po indywidualnej ocenie, zazwyczaj przez okres do roku, w zależności od potrzeb pacjentki i odpowiedzi klinicznej.

Dobór i dopasowanie pessara

Prawidłowy dobór pessara jest kluczowy dla skuteczności terapii i komfortu pacjentki. Wybór opiera się na ocenie klinicznej, uwzględniającej stopień POP, anatomię pochwy i objawy.

Jak dobrać prawidłowy rozmiar pessara:

• Pomiar anatomii pochwy:
  Lekarz ocenia szerokość i długość  wejścia do pochwy, za pomocą badania ginekologicznego (palpacyjnie lub za pomocą wziernika) oraz szerokość pochwy w środkowej części, gdzie pessar będzie umieszczony. W przypadkach szerokiego wejścia do pochwy (POP III–IV) lub zwężenia wejścia do pochwy (np. u starszych pacjentek) dobór rozmiaru wymaga szczególnej uwagi.
• Rozpoczęcie leczenia w miarę możliwości od najmniejszego pessara:
  Wybiera się najmniejszy rozmiar pessara, który zapewnia stabilność i skuteczność, minimalizując dyskomfort. Pessary są dostępne w różnych rozmiarach (np. 50–100 mm dla pierścieniowych, 50–90 mm dla grzybkowych).
• Założenia pessara:
  Na podstawie badania oraz pokrywając krawędzie kremem (dla ułatwienia aplikacji i wsparcia śluzówki) lekarz zakłada pessar o szacowanym rozmiarze.
• Ocena dopasowania i funkcji fizjologicznych:
  Po założeniu pacjentka wykonuje ruchy wysiłkowe (np. kaszel, przysiady), aby sprawdzić czy pessar został odpowiednio dopasowany. Powinien pozostawać na miejscu, nie powodować bólu, ucisku na pęcherz ani odbyt oraz umożliwiać swobodne oddawanie moczu i stolca.
• Korekta rozmiaru:
  Za mały pessar może wypadać z pochwy, za duży powodować otarcia, ból lub trudności w mikcji/defekacji. Dopasowanie pessara do pacjentki zazwyczaj udaje się za pierwszym razem. Zdarza się jednak, że występują sytuacje które wymagają jednej lub kilku prób w doborze pessara.
  Jaki dobrać rozmiar? Zadzwoń, nasz doradca chętnie pomoże: +48 68 500 5000
• Edukacja pacjentki:
  Pacjentki samodzielnie zakładające/wyciągające pessary (np. Pierścieniowe grube) powinny zostać przeszkolone w zakresie techniki aplikacji, higieny (czyszczenie wodą bez środków dezynfekujących). Każde niepokojące objawy (np. krwawienie, nietypowa wydzielina z pochwy) powinny być konsultowane z lekarzem.
• Wizyty kontrolne:
  Zaleca się kontrolę po 1–2 tygodniach od założenia, aby ocenić dopasowanie, następnie co 4 tygodnie w początkowym okresie (szczególnie dla pessarów grzybkowych lub nowych pacjentek), a później co 6 miesięcy w celu monitorowania stanu pochwy i pessara.

Szczegółowe informacje dotyczące doboru poszczególnych pessarów ginekologicznych znajdziesz w sekcji Dobór pessarów ginekologicznych.

Rodzaje pessarów

Typ pessara	Opis	Stopień POP-Q	Zastosowanie	Przeciwwskazania/ trudnośći
Pierścieniowy gruby	Wspiera macicę i towarzyszące narządy miednicy, umożliwia aktywność seksualną, łatwy w zakładaniu/wyjmowaniu przez same pacjentki	I-III	Pacjentki w wieku rozrodczym, okołomenopauzalnym oraz starczym - aktywne seksualnie, z SUI lub POP w stadiach I–III.	Nie zalecany u kobiet otyłych przy szerokim wejściu do pochwy i mocnym obniżeniu narządów (ryzyko wypadania pessara).
Talerzowy	Wspiera macicę, szczególnie przy obniżeniu narządu rodnego z cystocele - jest elastyczny, łatwy do zakładania	I-III	Pacjentki z wąskim wejściem do pochwy, POP w stadiach I–III.	Mniej skuteczny u kobiet otyłych przy zaawansowanym wypadaniu i szerokim wejściu do pochwy  (ryzyko wypadania pessara).
Grzybkowy cienki	Silne wsparcie przy zaawansowany m i całkowitym wypadaniu narządów dna miednicy mniejszej.	III-IV	Wieloródki oraz starsze pacjentki z szerokim wejściem do pochwy, POP w stadium III-IV. Zalecany również jeśli pessar pierścieniowy lub talerzowy nie utrzymują ciężąru obniżających się narządów dna miednicy mniejszej II-III POP-Q.	Może wymagać pomocy przy wkładaniu do pochwy  i wyjmowaniu pessara. Zalecane wyjmowanie do stosunków płciowych.
Kołnierzowy cewki moczowej	Stabilizuje cewkę moczową przy SUI i utrzymuje towarzące obniżenie narządu rodnego.	II-III	Pacjentki z SUI i obniżeniem narządów w stadiach II–III.	Zalecane wyjmowanie do stosunków płciowych.
Cienki cewki moczowej	Stosowany przy łagodnym SUI i początkowym obniżeniu narządów dna miednicy mniejszej Dzięki swojej elastycznośći, częściej używany przy wąskich wejściach do pochwy.	I-II	Pacjentki z wąskim wejściem do pochwy, łagodne SUI oraz POP w stadiach I–II.	Zalecane wyjmowanie do stosunków płciowych. Nieskuteczny przy zaawansowanym obniżeniu narządów rodnych.

Uwagi praktyczne

• Przy szerokim wejściu do pochwy w stadiach II–III POP-Q:
  
  • Pessary pierścieniowe lub talerzowe mogą być nieskuteczne, ponieważ mogą nie utrzymać ciężar wypadających narządów. Zaleca się wówczas pessar grzybkowy cienki dla lepszego podparcia (o rozmiarze mniejszym niż stosowane pessary pierścieniowy czy talerzowy).
  • Alternatywą jest plastyka pochwy w celu zwężenia ujścia i wsparcia narządów miednicy.
• Pacjentki aktywne seksualnie:
  • Pessar pierścieniowy gruby może pozostać w pochwie podczas stosunku.
  • Po stosunku płciowym, należy zadbać o pochwę i wykonać irygację pochwy.
  • Inne typy (np. cienki cewki moczowej, kołnierzowy cewki moczowej lub grzybkowy cienki) należy wyjąć przed stosunkiem (patrz sekcja 7).
• Styl życia a pessaroterapia:
  
  • Pacjentki z założonym pessarem, które prowadzą aktywny, wymagający fizycznie tryb życia, mogą czasami wymagać poprawienia pozycji pessara, aby zapewnić jego prawidłowe ułożenie i skuteczność
• Kontrole i monitorowanie
  • Kontrole co 6 miesięcy monitorując stan pochwy i pessara, zmniejszając ryzyko powikłań, takich jak podrażnienia, otarcia czy infekcje.
  • W przypadku długotrwałego stosowania konieczne jest monitorowanie ryzyka erozji śluzówki pochwy lub przewlekłych infekcji, które mogą wymagać zmiany typu pessara lub strategii terapeutycznej.

Zastosowanie pessaroterapii

Pessaroterapia jest stosowana w różnych sytuacjach klinicznych, od krótkoterminowego wsparcia w łagodnych stadiach POP po długoterminowe leczenie zaawansowanego POP.

Krótkoterminowe zastosowanie

Kobiety po porodzie (POP I-II POP-Q):

Krótkoterminowe zastosowanie pessaroterapii u kobiet po porodzie z wypadaniem narządów miednicy (POP I–II POP-Q) stanowi skuteczne wsparcie w łagodzeniu objawów i regeneracji struktur miednicy, wspomagane fizjoterapią i odpowiednim nadzorem medycznym.

• Wskazania: 
  Kobiety w okresie połogu z rozpoznaniem wypadania narządów miednicy (POP) I–II stopnia według skali POP-Q, które odczuwają dyskomfort związany z osłabieniem struktur podporowych miednicy.
• Pessar:
  Pessary pierścieniowe grube, zakładane na okres od 6 do 12 miesięcy, w celu zapewnienia mechanicznego wsparcia dla narządów miednicy.
• Skuteczność:
  
  • Terapia łagodzi objawy, takie jak dyskomfort w okolicy krocza, uczucie parcia czy ucisk, poprawiając komfort życia pacjentek.
  • Wspiera stabilność narządów miednicy, wspomagając regenerację tkanek po porodzie.
• Terapia wspomagająca:
  Fizjoterapia, w tym ćwiczenia Kegla, wzmacnia mięśnie dna miednicy i uzupełnia terapię pessarem.
• Uwagi:
  • Przed założeniem pessara należy wykluczyć infekcje pochwy, zgodnie z wytycznymi sekcji 3 przewodnika.
  • Szkolenie pacjentki w zakładaniu i wyjmowaniu pessara zwiększa skuteczność i bezpieczeństwo terapii.

Kobiety we wczesnych stadiach POP (I–II POP-Q):

Krótkoterminowe zastosowanie pessaroterapii u kobiet z wczesnymi stadiami wypadania narządów miednicy (POP I–II POP-Q) skutecznie łagodzi objawy, poprawia komfort podczas aktywności fizycznej, wspomagane opcjonalną fizjoterapią i regularnymi kontrolami medycznymi.

• Wskazania:
  Pacjentki z wczesnymi stadiami POP (I–II POP-Q), zgłaszające objawy związane z osłabieniem dna miednicy, niewymagające jeszcze interwencji chirurgicznej.
• Pessar:
  Pessaroterapia, najczęściej stosowane są pessary pierścieniowe grube stosowana czasowo, np. podczas aktywności fizycznej, dla wsparcia mechanicznego i poprawy komfortu.
• Skuteczność:
  
  • Redukuje objawy, takie jak dyskomfort, ucisk w miednicy czy trudności z oddawaniem moczu/stolca, poprawiając codzienne funkcjonowanie.
  • Spowalnia progresję choroby i zwiększa komfort podczas wysiłku fizycznego.
• Terapia wspomagająca:
  Opcjonalna fizjoterapia, np. ćwiczenia mięśni dna miednicy, wspiera efekty terapii pessarem.
• Uwagi:
  
  • Wizyty kontrolne co 4–6 miesięcy monitorują skuteczność terapii i zapobiegają powikłaniom.
  • Edukacja w zakresie stosowania pessara zmniejsza ryzyko dyskomfortu i powikłań.

Długoterminowe zastosowanie pessaroterapii

Długoterminowe zastosowanie pessaroterapii u kobiet po menopauzie z wypadaniem narządów miednicy (POP II–IV POP-Q) skutecznie redukuje objawy i wspiera leczenie w przypadkach wysokiego ryzyka operacyjnego, uzupełniane terapią estrogenową oraz regularnymi kontrolami medycznymi.

Kobiety po menopauzie (II–IV POP-Q):

• Wskazania:
  POP II–IV, choroby współistniejące (np. cukrzyca, choroby serca), wysokie ryzyko operacyjne, leczenie po nieudanych operacjach.
• Pessar:
  Pierścieniowe grube lub talerzowe (II–III), grzybkowe cienkie (II–IV przy szerokim ujściu pochwy).
• Skuteczność: 
  Redukcja objawów w 60–85% (Clemons et al., 2004; Gorti et al., 2009).
• Terapia wspomagająca: 
  Miejscowe estrogeny lub lubrykanty zmniejszają ryzyko erozji błony śluzowej (Dessie et al., 2016).
• Uwagi:
  
  • Kontrole co 4–6 miesięcy zmniejszają ryzyko powikłań (np. erozje, owrzodzenia). 
  • Pacjentki z ograniczoną sprawnością mogą wymagać wsparcia opiekuna.

Kobiety w wieku rozrodczym (I–II POP-Q, SUI):

• Wskazania: 
  POP I–II, wysiłkowe nietrzymanie moczu (SUI), planowanie ciąży, preferencja leczenia zachowawczego.
• Pessar:
  Pierścieniowe grube (I–II POP, SUI, aktywność seksualna).
• Skuteczność: 
  Satysfakcja pacjentek 70–80%, redukcja SUI 50–60% (Lippitt et al., 2020).
• Uwagi:
  
  • Fizjoterapia (np. ćwiczenia Kegla) może umożliwić zaprzestanie stosowania pessara. 
  • Szkolenie w zakładaniu/usuwaniu minimalizuje ryzyko infekcji.

Pessaroterapia jako przygotowanie do operacji

Pessaroterapia jako przygotowanie do operacji poprawia stan śluzówki i stabilizuje anatomię narządów miednicy przed zabiegami, wspomagana miejscowymi estrogenami i regularnym monitorowaniem, aby zminimalizować ryzyko powikłań.

• Cel: 
  
  • Poprawa stanu śluzówki i anatomii przed zabiegami (np. sakrokolpopeksja, kolporafia).
  • Stabilizuje narządy, zmniejsza zastoje krwi w naczyniach, ujawnia ryzyko wystąpienia SUI po zabiegu.
• Terapia:
  
  • Miejscowe estrogeny (np. estriol) przez 2–4 tygodnie poprawiają elastyczność śluzówki. 
• Uwagi:
  
  • Regularne wyjmowanie pessara z lubrykantami zapobiega podrażnieniom.
  • Monitorowanie reakcji śluzówki i mikrobiologii w przypadku nawracających infekcji.

Pessaroterapia jako prewencja pooperacyjna

Pessaroterapia jako prewencja pooperacyjna wspiera regenerację tkanek i zapobiega nawrotom wypadania narządów miednicy po zabiegach uroginekologicznych, stosowana krótkoterminowo przez 3–6 miesięcy lub długoterminowo w zależności od potrzeb pacjentki, z towarzyszeniem fizjoterapii i kontrolami lekarskimi.

• Cel: 
  Zapobieganie nawrotom POP po zabiegach uroginekologicznych (np. kolporafia). 
• Stosowanie: 
  3–6 miesięcy po operacji wspiera regenerację tkanek. 
• Skuteczność:
  Zapobiega nawrotom w 70–90% (van der Vaart et al., 2021). 
• Uwagi:
  Ścisła higiena i kontrole są kluczowe. Fizjoterapia optymalizuje regenerację.

Zarządzanie i kontrola w pessaroterapii

Skuteczność pessaroterapii zależy od przestrzegania zaleceń dotyczących higieny, obsługi pessara, terapii wspomagającej i kontroli lekarskich.

Higiena i obsługa pessara

• Procedura:
  Pacjentki szkolone w zakładaniu, wyjmowaniu, czyszczeniu (woda z płynem do higieny intymnej) i przechowywaniu pessara. Wyjmowanie co 1–2 tygodnie, smarowanie lubrykantem przed założeniem. 
• Zapobieganie powikłaniom:
  Regularna higiena zmniejsza ryzyko infekcji (5–10%, Clemons et al., 2004). Pacjentka powinna zgłaszać krwawienia, upławy, ból wskazujące na infekcję/erozję.

Więcej informacji na temat higieny znajdziesz TUTAJ.

Terapia wspomagająca

• Miejscowe estrogeny:
  U kobiet po menopauzie (2–4 tygodnie przed i w trakcie terapii) poprawiają elastyczność śluzówki, zmniejszając ryzyko erozji. Monitorowanie działań niepożądanych (np. krwawienia, przerost endometrium).
• Lubrykanty/preparaty nawilżające:
  Z kwasem hialuronowym, kolagenem, izoflawonami wspierają regenerację, ułatwiają zakładanie pessara.

Edukacja pacjentek

• Szkolenie:
  Demonstracja zakładania/wyjmowania pessara, pisemne instrukcje dotyczące higieny i objawów do zgłoszenia. 
  
  • Starsze pacjentki:
    Szkolenie opiekunów przy ograniczonej sprawności:
    
    • Znaczenie:
      Zwiększa przestrzeganie zaleceń, zmniejsza powikłania (Kakkar et al., 2023).

Kontrole lekarskie

• Ocena stanu śluzówki, dopasowania pessara, wykluczenie powikłań (erozje, infekcje).
  Uwagi: Monitorowanie pacjentek z historią infekcji, dostosowanie terapii w razie potrzeby.

Porównanie z opcjami chirurgicznymi

Leczenie POP obejmuje metody zachowawcze (pessaroterapia, fizjoterapia, modyfikacja stylu życia) i inwazyjne (operacje). Decyzja zależy od stanu zdrowia, preferencji i planów pacjentki.

Metody zachowawcze

• Pessaroterapia:
  Skuteczność 70–90% (van der Vaart et al., 2021), nieinwazyjna, odwracalna, idealna przy przeciwwskazaniach do operacji. Wady: ryzyko infekcji przy złej higienie (patrz sekcja 7).
• Fizjoterapia:
  Ćwiczenia Kegla skuteczne w I–II POP-Q, efekty po 3–6 miesiącach. Łączenie z pessaroterapią zwiększa skuteczność.
• Modyfikacja stylu życia:
  Redukcja masy ciała, dieta bogata w błonnik, unikanie dźwigania zmniejszają obciążenie dna miednicy.

Metody inwazyjne

• Operacje:
  Podwieszenie macicy, histerektomia, kolporafia, sakrokolpopeksja. Wskazania: nieskuteczność pessaroterapii, ciężkie zaburzenia (np. niedrożność moczowodów). Zalety: trwałe efekty w III–IV POP-Q. Wady: ryzyko powikłań (infekcje, erozje siatki), długa rekonwalescencja.

Metoda	Typ	Wskazania	Zalety	Wady
Pessaroterapia	Zachowawcza	I–IV POP-Q, SUI, przeciwwskazania do operacji	Nieinwazyjna, odwracalna, poprawa jakości życia	Ryzyko infekcji przy złej higienie
Fizjoterapia	Zachowawcza	I–II POP-Q	Wzmacnia mięśnie, bezinwazyjna	Wymaga regularności, efekty po miesiącach
Operacja	Inwazyjna	Nieskuteczność pessaroterapii, ciężkie POP	Trwałe efekty, eliminacja objawów	Ryzyko powikłań, długa rekonwalescencja

Wskazania do pessaroterapii

• Planowanie ciąży, obawa przed operacją, zły stan zdrowia, nieskuteczność wcześniejszych operacji, łagodne POP (I–II POP-Q)
• Uwagi: 76% pacjentek rezygnuje z operacji przy zadowalających efektach pessaroterapii (PMC).

Wskazania do operacji

• Nieskuteczność pessaroterapii, przeciwwskazania do pessara, ciężkie zaburzenia, preferencja pacjentki. 
• Uwagi: Współpraca z urologiem/proktologiem w złożonych przypadkach.

Uwagi kliniczne: Indywidualizacja leczenia uwzględnia wiek, plany reprodukcyjne, styl życia. Konsultacja interdyscyplinarna (np. z kardiologiem) optymalizuje terapię.

Podsumowanie

Pessaroterapia to skuteczna i bezpieczna metoda leczenia POP i SUI, wymagająca odpowiedniej diagnostyki, doboru pessara i edukacji pacjentki. Regularne kontrole i przestrzeganie zaleceń minimalizują ryzyko powikłań, a porównanie z opcjami chirurgicznymi pozwala na świadomy wybór terapii. Ginekolog powinien wspierać pacjentkę w procesie decyzyjnym, oferując szczegółowe instrukcje dotyczące użytkowania i higieny pessara oraz dostęp do wsparcia w razie pytań czy wątpliwości. Dzięki temu pessaroterapia może znacząco poprawić komfort życia pacjentek z POP i SUI, oferując skuteczną, nieinwazyjną metodę leczenia, która sprzyja ich zdrowiu i jakości życia

Bibliografia:

[1] Zeiger BB, da Silva Carramão S, Del Roy CA, da Silva TT, Hwang SM, Auge APF. Vaginal pessary in advanced pelvic organ prolapse: impact on quality of life. Int Urogynecol J. 2022 Jul;33(7):2013-2020. doi: 10.1007/s00192-021-05002-7. Epub 2021 Nov 6. PMID: 34741619; PMCID: PMC8571964.

[2] Gómez de Quero Córdoba M, Portillo Bernal P, Toledano Mayoral B, Moscatiello P. Revisión sistemática del tratamiento con pesarios en el prolapso de órganos pélvicos (POP) [Systematic review of the treatment with pessaries in the pelvic organ prolapse (POP).]. Arch Esp Urol. 2021 Apr;74(3):306-316. Spanish. PMID: 33818427.

[3] Raju R, Linder BJ. Evaluation and Management of Pelvic Organ Prolapse. Mayo Clin Proc. 2021 Dec;96(12):3122-3129. doi: 10.1016/j.mayocp.2021.09.005. PMID: 34863399.

[4] Nissen KH, Shayo BC, Rasch V, Masenga GG, Linde DS. "I just wear it and I become normal": a qualitative study of Tanzanian women's experiences with long-term vaginal pessary use for stress urinary incontinence. BMJ Open. 2021 Jan 20;11(1):e040009. doi: 10.1136/bmjopen-2020-040009. PMID: 33472777; PMCID: PMC7818809.

[5] Shayo BC, Mwakanyamale DJ, Masenga GG, Rasch V. Management of stress urinary incontinence using vaginal incontinence pessaries in rural Kilimanjaro, Tanzania. Int Urogynecol J. 2020 Jun;31(6):1091-1097. doi: 10.1007/s00192-019-03980-3. Epub 2019 May 29. PMID: 31143980.

[6] Klein J, Stoddard M, Rardin C, Menefee S, Sedrakyan A, Sansone S, Chughtai B. The Role of Pessaries in the Treatment of Women With Stress Urinary Incontinence: A Systematic Review and Meta-Analysis. Female Pelvic Med Reconstr Surg. 2022 Jun 1;28(6):e171-e178. doi: 10.1097/SPV.0000000000001180. Epub 2022 Apr 5. PMID: 35420550.