Depresja poporodowa - czym tak naprawdę jest i jak sobie z nią radzić?

Co to jest depresja poporodowa?

Ciąża, poród i macierzyństwo to doświadczenia, które zmieniają życie. Rodzicielstwo bywa ekscytujące, ale również męczące czy wręcz obezwładniające. To normalne, że się martwisz, odczuwasz wątpliwości, szczególnie jeśli po raz pierwszy zostałaś mamą. Jednakże, jeżeli odczuwasz duży smutek lub samotność, doświadczasz poważnych wahań nastroju i często płaczesz, możesz chorować na depresję poporodową.

Co to jest? Depresja poporodowa to rodzaj depresji, na który chorują kobiety po porodzie. Jednakże nie doświadczają jej tylko rodzące mamy. Może dotyczyć również rodziców adopcyjnych czy kobiety, które oddały dziecko do adopcji po porodzie, również mężczyzn. Dzieje się tak, ponieważ po narodzinach dziecka oboje rodziców doświadcza zmian hormonalnych, fizycznych, emocjonalnych, finansowych i społecznych. Te zmiany mogą prowadzić do rozwoju depresji poporodowej.

Depresja poporodowa – objawy

W pierwszych dniach po porodzie kobiety często zauważają obniżenie nastroju. Bywają przygnębione, rozdrażnione i skore do płaczu. Jest to tak zwany „baby blues”, który zauważa u siebie nawet 70-80% młodych kobiet po porodzie. „Baby blues” powinien jednak szybko minąć. Jeśli wspomniane objawy utrzymują się dłużej niż przez 2 tygodnie po porodzie lub zaczynają się później, możesz mieć depresję poporodową. Warto bowiem wiedzieć, że depresja poporodowa nie zawsze występuje od razu po porodzie. Może się rozpocząć w dowolnym momencie w pierwszym roku życia dziecka.

Objawy depresji poporodowej mogą obejmować m.in.:

• uporczywe uczucie przygnębienia i smutku poporodowego,
• zaburzenia nastroju,
• płaczliwość,
• brak radości życia i utratę zainteresowania światem,
• brak energii i ciągłe uczucie zmęczenia,
• kłopoty ze snem w nocy i senność w ciągu dnia,
• trudności z nawiązaniem więzi z dzieckiem,
• wycofanie się z kontaktów z ludźmi,
• problemy z koncentracją i podejmowaniem decyzji,
• czarnowidztwo, myśli o zrobieniu dziecku krzywdy,
• myśli samobójcze.

Baby Blues a depresja poporodowa — jak odróżnić?

Do objawów baby blues - które mogą trwać od kilku dni do tygodnia-dwóch po porodzie - należą:

• wahania nastroju,
• lęk,
• smutek,
• irytacja,
• problemy z apetytem,
• poczucie przytłoczenia,
• płacz,
• zmniejszona koncentracja,
• problemy ze snem.

Jak odróżnić depresję poporodową od baby blues? Depresja poporodowa przebiega z bardziej intensywnymi objawami, które trwają dłużej. Prowadzi to do sytuacji, gdzie masz problem z opieką nad dzieckiem i wykonywaniem innych zadań. Objawy depresji poporodowej pojawiają się po dwóch tygodniach od porodu, zwykle w ciągu kilku tygodni. Jednak mogą zacząć się później - nawet do roku po porodzie.

Depresja poporodowa a psychoza poporodowa

Psychoza poporodowa to rzadka choroba, która może pojawić się w ciągu pierwszych tygodni po porodzie. Daje poważne objawy, do których należą:

• uczucie zagubienia,
• obsesyjne myśli na temat swojego dziecka,
• halucynacje i urojenia,
• problemy ze snem,
• nadmiar energii i poddenerwowanie,
• poczucie paranoi,
• próby zranienia siebie lub swojego dziecka.

Psychoza poporodowa może prowadzić do zagrażających życiu myślom lub zachowaniom. Wymaga natychmiastowego leczenia.

Depresja poporodowa – przyczyny: U kogo występuje większe ryzyko depresjii poporodowej

Przyczyny depresji poporodowej nie są całkiem jasne. Jest jednak kilka czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na depresję poporodową. Należą do nich:

• wcześniejsze epizody depresji lub problemów psychicznych,
• brak wsparcia rodziny lub przyjaciół,
• trudna relacja z partnerem,
• stresujące wydarzenia w ostatnim czasie, np. utrata bliskiej osoby,
• trauma psychiczna, np. przemoc fizyczna ze strony partnera,
• baby blues.

Pamiętaj jednak, że nawet jeżeli nie jesteś w grupie ryzyka, urodzenie dziecka jest wydarzeniem, które wywraca życie do góry nogami i które czasami może wywołać depresję. Dla wielu osób to trudny emocjonalnie czas, bo opieka nad niemowlęciem może być stresująca i wyczerpująca.

Czynniki biologiczne

Zmiany hormonalne mogą powodować objawy depresji poporodowej. Kiedy jesteś w ciąży, poziom żeńskich hormonów, takich jak estrogen i progesteron, jest w największym możliwym szczycie. W ciągu pierwszych 24 godzin po porodzie zaczyna on szybko spadać z powrotem do normy sprzed ciąży. Według naukowców to właśnie ten nagły spadek hormonów żeńskich prowadzi do powstania depresji poporodowej. Przypomina on zmiany hormonalne związane z miesiączką, jednak jest znacznie bardziej gwałtowny.

Po porodzie spada również poziom hormonów tarczycy. Tarczyca to mały gruczoł, który znajduje się w szyi. Reguluje on to, w jaki sposób Twoje ciało używa i magazynuje energię z pożywienia. Niskie poziomy hormonów tarczycy mogą prowadzić do rozwoju depresji. Badanie krwi jest w stanie rozstrzygnąć, czy z tego wynika depresja poporodowa. Jeśli tak, endokrynolog przepisze Ci hormony tarczycy.

Do czynników ryzyka związanych z ciążą i porodem należy również:

• ciąża zagrożona (do czego wlicza się awaryjne cesarskie cięcie i hospitalizacja podczas ciąży),
• poród przed terminem,
• niska masa urodzeniowa noworodka,
• niski poziom hemoglobiny.

Czynniki genetyczne

Naukowcy wciąż poszukują konkretnych genów związanych z depresją poporodową. Głównym wnioskiem z licznych badań jest fakt, że w depresji poporodowej biorą udział podobne geny jak w zwykłej depresji. Wynika z tego, że czynniki genetyczne są istotne przy powstawaniu depresji poporodowej.

Czynniki psychiczne

Do czynników psychicznych zwiększających ryzyko depresji poporodowej należą:

• wcześniejsze epizody depresji i zespołów lękowych,
• zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
• negatywne nastawienie do dziecka,
• opór przed płcią dziecka,
• molestowanie seksualne w przeszłości.

Czynniki społeczne

Do czynników społecznych biorących udział w powstawaniu depresji poporodowej należą:

• brak wsparcia ze strony otoczenia,
• przemoc domowa (seksualna, fizyczna lub słowna),
• palenie w trakcie ciąży.

Depresja poporodowa – leczenie

Jeśli chorujesz na depresję poporodową, potrzebujesz praktycznego i emocjonalnego wsparcia bliskich osób – rodziny i przyjaciół. Chodzi o to, żebyś zyskała trochę czasu dla siebie – na odpoczynek oraz sen. Ważne, żebyś miała też czas na regularne ćwiczenia i zdrowo się odżywiała. Często jednak to nie wystarczy, żeby wyzdrowieć i trzeba zwrócić się po pomoc do specjalisty.

Sposób leczenia depresji poporodowej powinien zależeć od Twojej sytuacji osobistej, tego, jak bardzo dotkliwe są objawy i jak reagujesz na leczenie.

Skuteczne leczenie depresji poporodowej obejmuje różne psychoterapie, między innymi terapię poznawczo-behawioralną (CBT). W cięższych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie także leków przeciwdepresyjnych. Jeżeli karmisz piersią, poproś o przepisanie leku, który można bezpiecznie zażywać podczas karmienia piersią.

Jeśli jesteś chora na depresję poporodową, wiedz, że nie jesteś sama. To nie Twoja wina i masz prawo uzyskać pomoc. Twój lekarz czy położna pomogą Ci zapanować nad objawami i poczuć się lepiej.

Znalezienie pomocy ma sens również dlatego, że nieleczona depresja poporodowa może trwać przez wiele miesięcy albo jeszcze dłużej.

Nieleczona depresja poporodowa może również wpłynąć negatywnie na Twoje możliwości jako rodzica. Możesz:

• być wiecznie zbyt zmęczona, aby wykonywać swoje obowiązki,
• doświadczać problemów ze skupieniem się na potrzebach dziecka i swoich własnych,
• mieć huśtawki nastrojów,
• nie być w stanie opiekować się swoim dzieckiem,
• mieć większe ryzyko próby samobójczej.

Czucie się jak zły rodzic może pogłębiać depresję. Dlatego to tak ważne, aby sięgnąć po pomoc. Istnieje także inny powód. Nieleczona depresja poporodowa u mamy może wpływać negatywnie na rozwój dziecka, powodując:

• opóźnienie w rozwoju mowy i problemy z nauką,
• zaburzoną relację mamy z dzieckiem,
• problemy wychowawcze,
• więcej płaczu i niepokoju u dziecka,
• niższy wzrost i zwiększone ryzyko otyłości u przedszkolaków,
• problemy z radzeniem sobie ze stresem, dostosowaniem się do szkolnych wymagań i innych sytuacji społecznych.

Lecząc depresję poporodową, pomagasz dziecku, sobie oraz swoim bliskim.

Pomoc w depresji poporodowej

Warto wiedzieć, że objawy depresji poporodowej mogą trwać kilka miesięcy i być bardzo nasilone. Mogą więc wywrzeć znaczący wpływ na Ciebie, dziecko i Twoją rodzinę. Dlatego jeżeli zaobserwujesz u siebie objawy depresji, koniecznie szukaj pomocy.

Na początek uświadom sobie, że depresja dotyka dziesiątek kobiet. I że objawy, których doświadczasz, nie znaczą wcale, że robisz coś źle, tylko że jesteś chora i po otrzymaniu odpowiedniego leczenia – wyzdrowiejesz. Dlatego nie wstydź się rozmawiać o swoich uczuciach z bliskimi osobami. Jak najszybciej powiedz o swoich problemach mężowi, siostrze czy przyjaciółce.  Kiedy dowiedzą się, że potrzebujesz pomocy, będą mieli szansę Cię wesprzeć – pomóc w opiece nad dzieckiem, umówić na wizytę u lekarza rodzinnego, psychologa lub psychiatry.

Wiele kobiet może nie zdawać sobie sprawy, że cierpi na depresję poporodową. Dlatego jeżeli przypuszczasz, że bliska Ci osoba – żona, partnerka, córka – może mieć depresję, jak najszybciej zwróć się po profesjonalną pomoc. Pamiętaj jednak, że pomoc w depresji poporodowej to nie tylko specjalistyczna opieka lekarska, ale także praktyczne wsparcie młodej mamy.

Gdzie szukać pomocy?

Skontaktuj się z psychiatrą lub terapeutą, jeżeli:

• baby blues nie przechodzi po dwóch tygodniach od porodu,
• objawy depresji stają się coraz bardziej intensywne,
• symptomy depresji zaczęły się w ciągu 1 roku od porodu i trwają dłużej niż 2 tygodnie,
• masz problem z wykonywaniem zadań domowych,
• jest Ci ciężko zajmować się sobą lub dzieckiem (m.in. karmić, usypiać, kąpać),
• masz myśli o skrzywdzeniu siebie lub dziecka.

Jeśli jest Ci ciężko znaleźć profesjonalną pomoc, poproś swojego partnera lub przyjazną Ci osobę, aby wykonała telefon za Ciebie. Psychiatra lub terapeuta zadadzą Ci pytania, aby stwierdzić, czy to depresja poporodowa. Pamiętaj jednak, że tylko psychiatra (a nie terapeuta czy psycholog) mogą przepisać Ci leki (również te bezpieczne dla dziecka).

Czy można pomóc sobie samej?

Pamiętaj, że podstawą jest profesjonalne leczenie u psychiatry i/lub terapeuty.

Poniższe czynności same w sobie nie wyleczą depresji poporodowej. Mogą jednak pomóc przyspieszyć proces zdrowienia:

• odpoczywaj, ile możesz. Śpij wtedy, gdy dziecko śpi,
• nie staraj się robić zbyt wiele albo wszystko sama. Proś o pomoc partnera, rodzinę i przyjaciół,
• zaplanuj czas na wyjście z domu, odwiedzenie znajomych czy czas sam na sam z partnerem - bez dziecka,
• porozmawiaj o swoich uczuciach z partnerem, wspierającymi członkami rodziny i przyjaciółmi,
• skontaktuj się z innymi mamami, aby czerpać z ich doświadczeń,
• dołącz do grupy wsparcia dla młodych mam z depresją poporodową,
• nie dokonuj żadnych dużych życiowych zmian tuż po porodzie - spowodują tylko jeszcze większy stres. Niektórych z nich nie da się jednak uniknąć. Jeśli tak jest u Ciebie, zawczasu uzyskaj wsparcie i pomoc w nowej sytuacji.

Jak pomóc matce z depresją poporodową

Kobiety z depresją poporodową potrzebują dużo wsparcia. Oto sposoby, jak możesz im pomóc:

• poznaj objawy depresji poporodowej. Jeśli widzisz je u swojej partnerki, siostry czy córki, namów ją do znalezienia profesjonalnej pomocy. Zaproponuj, że umówisz wizytę u lekarza i pójdziesz z nią jako wsparcie,
• daj młodej mamie odczuć, że jesteś gotowy wysłuchać, co ma do powiedzenia i że chcesz jej pomóc,
• zaoferuj pomoc w codziennych obowiązkach, takich jak sprzątanie czy załatwianie sprawunków poza domem,
• zaoferuj, że zaopiekujesz się dzieckiem, kiedy młoda mama będzie spać lub odpoczywać.

Depresja poporodowa u mężczyzn

Choć o depresji poporodowej najczęściej wspomina się w kontekście matek, warto wiedzieć, że ta choroba dotyka także ojców dzieci lub partnerów. Niestety, często pozostaje u nich niezdiagnozowana.

Przyczyny depresji poporodowej u mężczyzn nie różnią się od tych, które zwiększają ryzyko depresji u kobiet. Pojawienie się dziecka wiele zmienia także w życiu ojców. Brak snu, troski finansowe, poczucie winy, że nie wspierają partnerki – to wszystko może się przyczynić do pojawienia się depresji. Sprzyjają jej także zmiany hormonalne, które po pojawieniu się dziecka występują także u mężczyzn oraz występowanie depresji poporodowej u partnerki.

Depresja poporodowa u mężczyzn objawia się nieco inaczej niż u kobiet – wycofanie się z życia rodzinnego, pracy i sytuacji społecznych, strach, bezradność i niepewność co do przyszłości mogą być jej głównymi objawami. Podobnie jednak jak w wypadku kobiet depresję poporodową u mężczyzn trzeba leczyć.

Depresja poporodowa a cesarka

Dostępne badania [ii] sugerują, że istnieje związek między cesarskim cięciem, szczególnie takim, które zostało wykonane z powodu zagrożenia życia dziecka lub matki, a występowaniem depresji poporodowej. W porównaniu z kobietami, które rodziły naturalnie, u kobiet poddanych pilnemu cięciu cesarskiemu ryzyko wystąpienia depresji poporodowej może być nawet sześciokrotnie wyższe w ciągu 3 miesięcy po porodzie, niż u pozostałych kobiet. Jeżeli więc miałaś nagłą cesarkę, szczególnie zwróć uwagę na objawy depresji poporodowej, a razie ich pojawienia się szybko szukaj dla siebie pomocy. Pamiętaj jednak, że choć cesarka i depresja poporodowa często idą w parze, nie musi się tak zdarzyć u Ciebie.

Zobacz także: Połóg po cesarce — jak wygląda, ile trwa

Profilaktyka depresji poporodowej

Chociaż nie da się całkowicie zapobiec depresji poporodowej, warto wiedzieć, że dobre przygotowanie się do roli rodzica pomoże zmniejszyć stres i niepewność, kiedy dziecko będzie już na świecie. Nie tylko więc kup wyprawkę, ale także weź udział w zajęciach w szkole rodzenia i szukaj innych źródeł informacji, dzięki którym łatwiej będzie Ci zrozumieć zmiany, jakich razem z partnerem doświadczycie. Pracuj nad zbudowaniem z partnerem silnej, zdrowej relacji i rozmawiajcie o tym, jak wyobrażacie sobie rolę drugiego rodzica po urodzeniu dziecka. Prowadzenie zdrowego stylu życia i posiadanie bliskiej osoby, z którą zawsze możesz porozmawiać i do której możesz zwrócić się w trudnych chwilach, także pomoże Ci zachować zdrowie psychiczne.

Edynburska skala depresji poporodowej

To rodzaj testu, który pozwala wstępnie ustalić, czy młoda mama może mieć depresję poporodową. Jego wynik nie stanowi jednak diagnozy medycznej. Jeśli nie czujesz się dobrze, skontaktuj się ze swoim lekarzem niezależnie od wyniku testu.

Odpowiedz na pytania, zaznaczając odpowiedź najbliższą prawdzie. Weź pod uwagę to, jak czułaś się PRZEZ OSTATNIE 7 DNI, nie tylko dzisiaj. Odpowiedz na wszystkie 10 pytań i policz swój wynik, dodając cyfry w nawiasie obok wybranej odpowiedzi. 

Poniżej znajduje się już wypełniony przykład:

Czułam się szczęśliwa:

• Tak, przez cały czas___ (0)
• Tak, przez większość czasu_X_ (1)
• Nie, niezbyt często___ (2)
• Nie, wcale___ (3)

Zaznaczenie tej odpowiedzi oznacza “Czułam się szczęśliwa przez większość czasu” w ostatnim tygodniu. Proszę odpowiedzieć na pozostałe pytania w podobny sposób.

Edynburska Skala Depresji Poporodowej (EPDS)

1. Byłam w stanie śmiać się i znaleźć zabawną stronę różnych wydarzeń:
   • Tak bardzo, jak zwykle___ (0)
   • Nie tak, jak zwykle___ (1)
   • Zdecydowanie nie tak, jak zwykle___ (2)
   • Wcale___ (3)
2. Oczekiwałam z radością na różne wydarzenia:
   • Tak samo, jak zwykle___ (0)
   • Raczej rzadziej, niż zwykle___ (1)
   • Zdecydowanie mniej niż zwykle___ (2)
   • Prawie wcale___ (3)
3. Obwiniałam się niepotrzebnie, gdy coś poszło nie tak:
   • Tak, przez większość czasu___ (3)
   • Tak, czasem___ (2)
   • Niezbyt często___ (1)
   • Nie, nigdy___ (0)
4. Odczuwałam lęk lub martwiłam się bez wyraźnego powodu:
   • Nie, wcale___ (0)
   • Rzadko___ (1)
   • Tak, czasem___ (2)
   • Tak, bardzo często___ (3)
5. Bałam się lub panikowałam bez wyraźnego powodu:
   • Tak, całkiem często___ (3)
   • Tak, czasem___ (2)
   • Nie, niezbyt często___ (1)
   • Nie, wcale___ (0)
6. To, co się działo, przerastało mnie:
   • Tak, przez większość czasu miałam problem z radzeniem sobie w ogóle___ (3)
   • Tak, czasem nie byłam w stanie radzić sobie tak, jak zwykle___ (2)
   • Nie, przez większość czasu radziłam sobie całkiem dobrze___ (1)
   • Nie, radziłam sobie tak dobrze, jak zwykle___ (0)
7. Byłam tak nieszczęśliwa, że doświadczałam problemów ze snem:
   • Tak, przez większość czasu___ (3)
   • Tak, czasem___ (2)
   • Nie, nie często___ (1)
   • Nie, wcale___ (0)
8. Czułam się smutna lub nieszczęśliwa:
   • Tak, przez większość czasu___ (3)
   • Tak, całkiem często___ (2)
   • Niezbyt często___ (1)
   • Nie, wcale___ (0)
9. Byłam tak nieszczęśliwa, że prowadziło to do płaczu:
   • Tak, przez większość czasu___ (3)
   • Tak, całkiem często___ (2)
   • Niezbyt często___ (1)
   • Nie, wcale___ (0)
10. Zdarzało mi się myśleć o zrobieniu sobie krzywdy:
    • Tak, całkiem często___ (3)
    • Czasem___ (2)
    • Rzadko kiedy___ (1)
    • Nigdy___ (0)

Mamy z wynikiem powyżej 12 lub 13 punktów najprawdopodobniej chorują na depresję poporodową i powinny skonsultować się z lekarzem. Dokładna diagnoza, wykonana przez specjalistę, jest potrzebna do potwierdzenia istnienia choroby i stworzenia planu leczenia. 

Test pokazuje, jak mama czuła się przez ostatni tydzień. Pomocne może być powtórzenie testu po dwóch tygodniach.

Poniższy test został zaadaptowany z czerwcowego British Journal of Psychiatry, numer 150 z 1987 roku przez J.L. Coxa, J.M. Holdena i R. Segovskiego.

Depresja po narodzinach dziecka — podsumowanie

Depresja poporodowa jest powszechnym, lecz często niediagnozowanym schorzeniem, wpływającym zarówno na matki, jak i ojców. Rozpoznanie i zrozumienie jej objawów, przyczyn oraz dostępnych opcji leczenia jest kluczowe dla zdrowia psychicznego rodziny. Istotne jest również, aby dążyć do złagodzenia stresu i niepokoju związanego z byciem nowym rodzicem oraz by nie wstydzić się szukać wsparcia w razie potrzeby. Pamiętaj, że depresja poporodowa wymaga leczenia.

[i] https://www.cdc.gov/reproductivehealth/depression/index.htm
[ii] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1635490/

Czytaj dalej:

Poporodowy zespół bólowy miednicy mniejszej

Jak zadbać o siebie po porodzie?

Jak leczyć poporodowe nietrzymanie moczu?

Celem treści zamieszczonych na www.drherbich.eu jest edukacja czytelniczek, która w zamierzeniu ma ułatwić im rozmowę z lekarzem. Zawarte w serwisie internetowym informacje nigdy nie mogą jednak zastąpić konsultacji lekarskiej. Nigdy też nie należy korzystać z zamieszczonych wskazówek bez zasięgnięcia porady lekarza. Właściciel strony www.drherbich.eu nie ponosi odpowiedzialności za żadne działania podjęte na podstawie zawartych na niej treści.